WAITUKUBULI (DOMINICA)

"Garaia da haren gorputza". Hauxe da, literalki, Waitukubuli hitzak esan nahi duena. Honela izendatu zuten Kalinago kulturako indigenek irla hau, hango lur menditsua ikusiz, Hego Amerikatik arraunean Caribe itsasoraino iritsi zirenean, orain 1.000 bat urte.

Haiek baino askoz lehenago Arawak kultura ezarria omen zegoen irla honetan, eta Kalinagoek akabatu egin zituzten. Hau egitean, ziur, ez zuten inondik inora espero ehunka urte geroago Europatik hara joandako ustezko "salbatzaile"-ek, gauza bera egingo zutela haiekin. Kalinagoak, beraz, han ziren dagoeneko, Cristobal Colon-ek haren bigarren bidaian uharte hau ikusi zunean, 1493ean,  Eta igandea omen zenez Cristobal iritsi zenean, bada... Dominica izenez berizendatu zuen.

Mendebaldeko kostaldeko ikuspegia

Landaredia

Caribe (edo Kalinago)-ek, adoretsu egin zieten kontra espainiar inbaditzaileei. Haien ondoren, aldiz, frantses eta ingelesak iritsiko ziren, 1.600 urteaz geroztik, bai elkarren artean eta baita herri honen kontra borrokatuz.

Fort Shirley-ko ikuspegia, Cabrits Parke Nazionalean, Portsmouth-en

Borroka anitzen ondorioz, eta europar kolonizatzaileek ekarritako gaixotasunek ahulduta, Kalinagoek irlaren kontrola galduz joan ziren apurka-apurka, gehienek Hego Amerikara alde egin zutelarik. Hala ere, oraindik Kalinago herriko 2.000 bat pertsona bizirauten dute uhartean, Ipar-ekialdean.

Ekialdeko kostaldeko ikuspegia

Kultura guzti hoien elkar eraginaren ondorioz, Dominica-ko herri-izen asko Caribe, Frantses eta Ingeles hizkuntzen nahastea da, gaur egun.

"Caribeko Piratak" filmearen eskenatokia

Ilunabarra

Jengibrearen landarea

ATLANTIKOKO ZEHARKALDIA (Mindelo-Dominica)

Cabo Verden egon naizela aipatzea, gezurra ez den arren, gehiegizkoa dela esango nuke. 24 ordu eskas egon ginen Mindelon. Ontzia garbitu, beharrezko erosketak egin, dutxatu, afaltzera joan eta lo egin, kitto! Dena oso modu prezipitatuan egin genuelako sentsazioa geratu zitzaidan gorputzean, aurreko egunetako nekea astindu eta, energia hartzeko modurik gabe apenas. Nire iritsiz, ondoren ekin behar genionari konfidantzaz eta eroso aurre egiteko ez zen hura modurik egokiena. Tira, ez dut nik esana asmatu: "kapitainaren agindua, lege da" (ni horren aldeko naiz, salbuespenak salbuespen. Dena den, eztabaida sakonerako gaia ematen du honek ...)
Iritsi eta hurrengo egunean, azaroaren 4a goizean, bada, irten ginen Mindelotik. Gas-oila hartu genuen lehen; Nealek hainbat bidoi zituen dagoeneko, guztiak beteta, baina beste lau erosi zituen, osinak betetzearekin batera bete egin genituenak ere. Hori eginda, esan bezala, atera ginen. 
Hasierako bi egunetan motorraz joan ginen, haizerik ez. Hurrengoetan, jib-arekin batera erabiliko genuen motorra, tarteka. Debora astiro zihoan. Esan daiteke denboraren joana, gutariko bakoitzak lemazain eman behar dituen orduen txandak gidatua dihoala, eta ez horrenbeste egunen joan-etorrien arabera. Esango nuke, ohituta gauden 24 orduko zati bidezko neurketa ez dela egokiena, edo behintzat ez inportanteena, honelako moduko zeharkaldi batean, non ez den apartekoa edo ezberdina egun batean egiten dena hurrengoan
egingo denetik. Lehenago ere hitz egin izan dut txanda edo "watch"-ei buruz, "Jean de la Lune"-ko esperientzia kontu izan dudanean. Hango watch-ak "errazak" izan ziren, ordea, honakoekin alderatuta; bizpahiru lagun egoten ginen, eta hoien artean, beti prestatuago zegoen pertsona bat, nabigazioaren alde erabakigarrien ardura hartzen zuena: norabide-zuzenketak; belak maneiatzea (altxa, jaso, aldatu...). Besteon egitekoa laguntza ematea zen. Honako watch hauek bestelakoak dira. Orain, gutariko bakoitza bakarrik dago leman, txanda egokitzen zaionean, eta beraz, arduradun da. Aukera probestuko dut watch-etako egitekoa zehazki azaltzeko, lehen egin ez bezala.
Watch:  begira, ingelesez. Eta hori da, hain zuzen, betebehar nagusia. Begiratu, adi egon, ontzia gidatzeko kontuei dagokionean zein ontziaz kanpokoei ere. Eta ontzia gidatzeaz ari garenean, belaontzi bat bada ere, ez da belak maneiatzea, edo ez hori bakarriK. Gehienbat, pantailatxoak begiratzea da. Gaur egun, edozein ontzi gidatzeko beharrezko tresneria erabiltzea suposatzen du watch-ak: GPS-a, erradarra, AIS-a, irratia, eta zailena iruditu zaidana, haizearen orratzari adi egon, haizeak nondik jotzen duen adierazten duena, eta horren arabera piloto automatikoan ezarririko norabidean zuzenketa txikiak egiten joatea. Umetan, baziren bideo-jolas batzuk, martzianoak saihestea edo eta akabatzea helburu zutenak; tira, bada, hoiek gustuko dituenak esango luke "que guay!"; baina haizea indarrik ia gabe jotzen duen uneetan 4/5 ordu egon behar denean pantailatxooi begira, kontua "guay" izatetik oso urrun geratzen da, sinetsidazue. Niri, watch-ak gehienbat gauez egitea egokitu zait, eta espero ez nuena zen gehien kostatuko zitzaidana, loari aurre egitea izango zela. Gauez esna mantentzea kosta, eta egunez ezin loak hartu. Horrela ibili naiz. Esan bezala, denborak aurrera egiten duenaren seinale adierazgarrienak, pantailatxo eta orratzetatik kanpoko gertaerek ematen zuten; zenbaitetan atseginak, arrain-hegalari, izurde edo txorien agertzea, kasu. Besteetan, berriz, ezusteko okerren bat da monotonia hori apurtzen duena, esaterako zeharkaldiaren hasieratik hona bitartean saihestu behar izan ditugun ekaitzak, edo larriagoa, irten eta bostgarren egunean, Mindelotik 600 bat miliatara dagoeneko, eduki genituen arazoak piloto automatikoarekin eta beste. Hoiek bai, hoiek, esnagarriak!

Arratsalde hortan bertan, patxadaz egon ginen solasean Neal, Luke eta hirurok, elkarrekin geundela iada hiru aste pasa zirela, eta Dominican egin nahiko genukeenaz... ez genuen imaginatzen handik ordubetera edo, elkarrizketa hori ilunduko zuen gertaera. Neal leman zegoen. Bat batean, Luke eta biok, ontzi barrutik, honek olatuen kontra danbateko bortitzak ematen zituela sentitu genuen, eta jarraian Nealen ahotsa entzun zen, guri deika "hey guys, we are in trouble!!". Piloto automatikoa ez zebilen, Nealek egiten zituen norabide-zuzenketek ez zuten inolako eraginik ontziaren kontrolean. Haizea eta olatuen menpe zegoen, erabat. Nola edo hala, haizearen kontra lortu zuen ontzia jartzea, eta orduan ikuskatu ahal izan genuen gertatutakoa: lemaren gida-gurpila eta piloto automatikoaren arteko engranajea lotzen zituen metalezko pieza txiki bat askatu zen. Eskerrak Lukek topatu zuela eta bere lekuan berriz jartzea lortu. Horretarako, baina, engranajeak lemarekin zuzendu egin behar ziren, eta horrek lema eskuz eustea suposatzen zuen. Nealek ontziaren atzekaldean, uraren pare-parean, lema-heldulekua ezarri eta mantentzen egon zen, Lukek aipaturiko pieza bere lekuan jarri bitartean. Ezin imajinatu zeinen lasai hartu genuen arnas piloto automatikoa berriz piztu eta ondo zebilela ikusi genuenean! Gutxi iraungo zigun poza, ordea. Handik tarte batera beste ezbehar bat eduki genuen: ontziaren txasia atzeko aldean eusten duten metalezko bi zutabeetako bat askatu egin zen, (boom-ak) eragindako tentsioaren ondorioz, antza, soldaduratik apurtuta. Horrek arriskutsu egiten zuen bela nagusia erabiltzea, ordurarte baino gehiago bederen, orain tentsio guztia beste zutabeak jasango bait zuen, eta txasia apurtzeko aukerak handiagoak ziren, beraz. Laburbilduz: putada berri bat. Une horretan ez nuen dagokion dimentsioa hartzen jakin, egiatan.
Burutik pasa zitzaidan gauza bakarra zera zen: "bueno, zeharkaldiaren laurden bat besterik ez dugu egin, hurrengoa zer izango da? Zulo bat? bela bat apurtzea?" Eta gure bidaiak, bilobei kontatzeko moduko istorio baten kutsu epikoa hartuz zihoala otu zitzaidan. Neure baitarako, aldiz, benetan arduratuta nengoen, horrelako pentsamenduak burutan ibili nituelarik hurrengo bi egunak.
Baina aurrera egin genuen, eta bela biekin soilik nabigatu izan gara une askotan, motorrik gabe; eta beste zenbaitetan nagusiarekin bakarrik, haize nahikorik ez zegoelarik jib-a zabaltzeko; eta haize bortitzegia egon den egunetan (reef-a) egin behar izan dugu nagusian (28 kt-eko haizea izan da eduki dugun indartsuena, ekaitza batek harrapatu gintuenean). Eta bukatuz goaz! gure helmugatik 374 miliatara gaude une honetan, eta oraingoan bai, Waitukubuli-n (Dominicako jatorrizko izena) egin nahi ditugun gauzetan pentsatzen iada: txangoak sumendiren bateko kraterrera, urpekaritza, agian bertan dagoen txokolate fabrika txiki bat bisitatu... mugitu, finean; zeharkaldian, apenas mugitu barik, gorputza gogortuko zaidala iruditzen zait eta!! Atzera begira jarrita, Gibraltarren hasi eta honaino igarotako denbora sinestezina egiten zait, egia esan. Lau aste pasa dira, eta burbuila honetan sartuta denbora luzatzen dela ematen badu ere, azkar pasatu zait. Mugitu gara, gero! Gibraltarren geundela, bi tapaki behar nituen gauean, lotarako. Bidaian aurrera, hegoalderantza eta mendebalderantza egin bitartean tapakiak kenduz joan naiz, izararik ere beharrik gabe lo egiteko, ezta kamisetarik ere egunean zehar.


Esan bezala, bukatuz goazen azken txanpa honetan, esperientzia honen inguruko gogoetak burura... Zeharkaldi honek, aparteko duen ezaugarririk oinarrizkoena distantzia da. Nik, bederen, aurrez egindakoekin alderatuta,  nabarmen distantzia luzeagokoa da. Hau egiteko, beraz, denbora gehiago behar da, logikoki. Eta  distantzia handi eta denbora tarte handitan, ezustekoak gertatzeko aukerak multiplikatu egiten dira, eta beraz arriskua ere. Eta gorago kontatu bezala, gertatu, gertatzen dira ezustekoak.
Beste alde batetik, esango nuke zeharkaldi honek utzi didan zaporerik gozoenetako bat zera dela: historikoki ezaguna den Alisio haizeen edo "Trade winds"-en garaia probesteko tradizioaren partaide izateko aukera eskaini dit. Hau, azken batean, Naturan ematen diren gertaera ziklikoetako bat ezagutzea eta zuzenean bizitzea suposatu izan du, erritual horren parte sentitu, nolabait. Nekazariak bezala, urtaroak ezagutu eta hoien arabera dakiela garai bakoitzean zer uzta den landatzeko egokiena. Hemen egin duguna ez da hain aktiboa izan, baina. Eramaten uztea izan da, ia, gure egitekoa.

KANARIAK-MINDELO (CAPE VERDES)

Denborarik apenas ez lehorrean, Kanarietan. Halabeharragatik, gainera, eta ez horrenbeste horretarako asmoa zegoelako. Tira, Lanzaroten Timanfaya bisitatzeko aukera izan genuen. Kotxe bat alokatu genuen marinan eta hara joan ginen goiz-pasa. Ikusgarria! Sumendi-jatorrizko irla hauetatik guztietatik, paisaia mota berezi horren adierazlerik hoberena, seguru asko: harria eta arearen kolore ilunak zeruaren urdin eta hodeien zuriarekin kontrastean, ilargitar ikuspegia benetan.
Txango hori, baina, egindako bakarra izan zen. Arratsalde horretan bertan erosketak egitera joan eta hurrengo egunean goizeko 4retan abiatuko ginen. Eta halabeharra orduan gertatu zen; Puerto Caleroko marinatik ateratzean ez genuen espero 7/8 egunetan lurra berriz ikusterik, Cabo Verdera iritsi artean, hain zuzen. Bada, Fuertebenturako azken argiak atzean uzten genituelarik, jib-an zerbait gaizki zebilela ohartu ginen, ezin zen bildu. Baina hori baino okerragoa izango zena, bela nagusiaren lehenengo reef-aren soka puskatu zen. Hori konpontzeko portu batera ezinbesten joan beharko genuen. Las Palmaserako bidea hartu genuen orduan. Han, portu barruan ainguratu genuen hurrengo egunera arte. Egun-argiaz, genoa ikuskatu eta ondo zegoela egiaztatu genuen. Arazo bat gutxiago. Reef soka berria behar genuen, dena den, eta agian hori jarriko zigun inoren laguntza ere. Nautika dendaren batera joan behar, beraz, eta Las Palmasen ez genuen lortuko laguntzarik, ARC-eko partaideekin gainezka egongo bait ziren hortan aritzen ziren guztiak. Gas-oila hartu genuen, beraz, eta Teneriferantza abiatu ginen.Oraingoan, aldeko haizea  apobetxatuz, Iparraldera jo genuen, Gran Kanaria inguraturik San Miguelgo marinara harturik,Tenerifeko hegoaldean. Dena jarraian joan zen han emandako denboran: goizean goiz iritsi eta, ontzia lotu bezain pronto autoa alokatu eta Santa Cruz de Tenerifera gidatu, nautika denda batera. Han soka erosita, Leroy Merlinetik pasa beste gauza bat erostera. Marinara bueltatu eta reef-a (eta komuna) konpontzen hasi. Atsedenik gabe eta eromen puntu batekin egin genuen guztia... Bukatu genuenerako ia gaua zen. Eskerrak hurrengo eguna behintzat lasaiago joan zela. Ondo lo egin, lasai gosaldu eta konponketekin jarraitu genuen. Eguerdi aldera,gehiago luzatu gabe, itsasoratu ginen. Aurreko egunean bete genituen gas-oilez osinak, beraz aurrera! oraingoan bai, zuzen Mindelorantza!

 https://drive.google.com/open?id=1-HaPDwOBIA_CeA8viAVFgbnORS4MTV9psQ


Ostirala. Bai horretan eta baita larunbatean motorraz joan behar izan genuen, haizea kontra. Igande goizean altxatu genuen jib-a, atzekaldetik, estribor aldera 160 bat gradutatik jotzen zuen NW haizea probestuz. 9/11 Kt inguruko indarrez jotzen zuen,xuabea oraindik  bela nagusia erabiltzeko. Hau astelehenean altxatu genuen, haizearen indarra 18/21 Kt-era igoaz batera. Orduan "wing & wing" ingelesez deitzen den eran jarri genituen belak; hau da, bakoitza alde batera zabalduta, haizea jasotzeko ahalik eta azalerarik handiena erabiliz. Pozik!  Haizearen magiaz bultzaturik etaabiadura onean gainera, 7/8 Kt bataz beste! Honek aldartea aldarazten du. Neuri bai, bederen; orduan hasten naiz egiten ari naizen honetan sinesten, eta horretaz disfrutatzen! Egun hauetan Cowes-eko bela-lasterketaren esperientziaz gogoratu naiz. Zeinen ezberdin biak, hura eta honakoa. Batean mugimendu bizkorrak belak aldatzeko, norabide aldaketa bakoitza ahalbidetuz: soketatik tira, winche-ari eragin edo eta ontziaren alboetara eskalatu. Distantzia luzeko bela-esperientzia honetan, aldiz, egonkortasuna da bilatzen dena; norabide aldaketa bortitzarik ez apenas, ez bada horixe zuzentzeko. Bietatik, azken hau astunagoa suertatzen dela esango nuke, batez ere "watch-keeping" uneak, hau da, ordu luzeko txanda egokitzen zaizunean lemazain, ontzia maneiatzeko aparteko eginkizunik gabe. Bestelako sorpresa onak ere baditu, beste aldetik; gaur agertu zaizkigun izurdeak, kasu. Hoiek saltoak! Edo eta izarrak ikusteko eskaintzen duen aukera paregabea; konstelazioak ikasten ari naiz pixkanaka! Eta bitxitasunen bat ere: gauez, ontziek edo arrainek uzten duten estelan ikus daitekeen fosforeszentzia, uretan bizi diren zizare txikitxoek sortua da, ura abiadura handian eragitearen ondorioz.
Tira, ona da bi esperientziak izatea. Bietatik dago ikasterik.abiadura onean gainera, 7/8 Kt bataz beste! Honek aldartea aldarazten du. Neuri bai, bederen; orduan hasten naiz egiten ari naizen honetan sinesten, eta horretaz disfrutatzen!
Egun hauetan Cowes-eko bela-lasterketaren esperientziaz gogoratu naiz. Zeinen ezberdin biak, hura eta honakoa. Batean mugimendu bizkorrak belak aldatzeko, norabide aldaketa bakoitza ahalbidetuz: soketatik tira, winche-ari eragin edo eta ontziaren alboetara eskalatu. Distantzia luzeko bela-esperientzia honetan, aldiz, egonkortasuna da bilatzen dena; norabide aldaketa bortitzarik ez apenas, ez bada horixe zuzentzeko. Bietatik, azken hau astunagoa suertatzen dela esango nuke, batez ere "watch-keeping" uneak, hau da, ordu luzeko txanda egokitzen zaizunean lemazain, ontzia maneiatzeko aparteko eginkizunik gabe. Bestelako sorpresa onak ere baditu, beste aldetik; gaur agertu zaizkigun izurdeak, kasu. Hoiek saltoak! Edo eta izarrak ikusteko eskaintzen duen aukera paregabea; konstelazioak ikasten ari naiz pixkanaka! Eta bitxitasunen bat ere: gauez, ontziek edo arrainek uzten duten estelan ikus daitekeen fosforeszentzia, uretan bizi diren zizare txikitxoek sortua da, ura abiadura handian eragitearen ondorioz. Tira, ona da bi esperientziak izatea. Bietatik dago ikasterik. Baita geografia ere! Mauritaniako kostaldean behera gabiltza orain, Maroko eta Mendebaldeko Saharako kostaldeak igarota. Mindelotik 263 milatara Ipar-Ekialdera. Ostegun eguerdirako, haizea alde, aurreikusten dugu hara heltzea. Horrela espero!


https://drive.google.com/open?id=1sd-fwkOIqzCbQDorbXzTO5mbF7e53CoyFw

GIBRALTARREKO IRTEERA

Atzo goizean irten ginen Gibraltarretik. Hasierako orduetan, estretxoa zeharkatu artean, eta aurreikusita zegoen haizearen indar eskasa zela eta, motorra erabiltzea erabaki zuen Neal-ek. Laster, baina, aldeko haizea jo eta belak altxatzeko aujera ikusiz, genoa edo jib-a zabaldu eta motorra itzali genuen, 6/7kt-eko agiadura harturik. Handik ordu batzuetara, Luke, une horretan lemazain egotea egokitzen bait zitzaion, gertutik hurbiltzen ari zitzaigun belaontziaren abiaduraz ohartuta zera esan zuen, "azkar doaz, gero, eh?". Eta GPS-aren pantailan begiratu nuen, nire harridurarako ontziaren izena irakurri nuelarik: "Atraxia" "Hara, zer kasualitatea!" Izan ere, haiekin kontaktuan egon nintzen orain zenbait hilabete, "Mariposa"-n egiten ari naizen gauza bera, hots, Kanarietara eta Atlantikoa zeharkatzea, haiekin egiteko asmoz. Azkenik aukera hori baztertzea erabaki nuen, eskatzen zidaten diru ekarpen handia ikusiz.
Neali, hau guztia azaldu nionean, lasterketarako gogoa sartu zitzaion, eta bela nagusia zabaltzeko proposatu zigun. Egin genuen, eta askoz bizkorrago joaten hasi ginen; laster batean 9kt-eko abiadura hartu genuen, Atraxiaren parera heldu eta baita atzean utziz egin genuelarik! Nealen irribarra ikusteagatik baino ez bada, merezi izan zuen, bai horixe!
Arratsaldeak aurrera egin eta 21:00etan nire bakarkako lehen "whatch"-a egin nuen, inor gabe parean -ilargi ia betearen laguntza ez ezik, erakargarri bezain atsegina!-. Ardura apur bat sartu zitzaidan haizea aldatzen bait zebilen, eta Neali laguntza eskatu nion, bion artean bela nagusia zentzuz aldatu genuelarik, norabidea berriz hartuz. Txanda laburra izan zen lehenengo hori, gauerdira artekoa. Arina, erraza. Ondorengoa izango zen are ardura handiagokoa niretzako, goizeko 6etatik 11k artekoa. Ordu hoietan haize eskasa dabil eta belak dantzan dabiltza, zaila egiten delarik norabidea mantentzea. Tira, bada hor ibili naiz, ahal bezain ondoen saiatu arren zigi-zaga nabariak irudikatuz gure joanean... Eskerrak pixkanaka argituz joan dela, ezintasun hori eramangarriago eginez. Urazala, oraindik ilargiaren islada zuriaz jantzirik, larrosagatik aldatuz joan da pixkanaka, argitu duen einean, eta urre kolorera igaro da eguzkia ikusgai egin denean. 
Hau izango da nire txanda-ordutegia datozen egunetan. Goizeko ordu zail hoiek, eguzkia altxatzen ikustea merezi zaidala pentsatzen dut; beraz, zorionekoa ni!!

CASCAIS-LA LINEA

Aurpegi berriak Jean de la Lun-en egindako azken txanpan. Hiru mutil agertu ziren han emandako lehen egunean, Gibraltarreraino gurekin etorriko zirela uste izan bait nuen, baina bisitan baino ez ziren etorri, lehenago ontzian aritu izanak bait ziren. Pena, haietako baten kasuan bederen, nederlandarra, tipo jatorra iruditu zitzaidan, euskararen berri bait zuen eta horrekiko interesa erakutsi zidan eta.



https://drive.google.com/file/d/1kyTaI2N97q78Uv6qZMzVmrLIs8PsJch5dA/view?usp=sharing

Beste hiru lagun etorri ziren, ordea. Sara, Englandeko neska bat, Peter eta Joannaren alaba zaintzeko lanak egitera etorria; Ritjick, Poloniar beterano bat, nagusitxoa, ontziko konponketez arduratzera; eta Joe, gaztetxo ingeles bat, haren lehen esperientzia zuena itsasontzi batean eta zorabiatuta eman zituena egun gehienak, gixajoa hau ere, beste hura bezala. Hiru hauek ontziratu, esan bezala, eta Will-ek ontzia utziko zuen, Kanarietarako hagazkin bat hartzera, hantxe beste ontzi bat zain zeukan eta.

Bidaia bera, bestalde, ez zuen ezer berririk eskaini. Motorrarekin gehien bat, pixkanaka hegoalderantza, Saõ Vicente lurmuturra pasa eta ekialdera egiteko, Algarbe eta Cadizeko uretatik Gibraltargo estretxora zuzenduz. Hiru egunetan iritsiko ginen. Behin hara helduta, England-etik haraino bidaia-lagun izandako eta eskifaia osatu genuenon bideak aldenduko ziren; Jonathan Lisboara bueltatuko zen, han beste ontzi batekin kontaktatu bait zuen Kanarietara eta ondoren Atlantikoa zeharkatzeko. Felipe egun batzutarako Marokora joango zen, berriz Jean de la Lune-rekin Kanarietara joateko. Ni neu, berriz, La Linean Mariposa ontzia itsasora atera artean egun batzuk nituela probestuz, Basque Country-ra lau eguneko bisita azkar bat egitea erabaki nuen, familia/lagunak ikusteko. Arnastu, berriz ere itsasoan murgildu aurretik!

A CORUÑA - CASCAIS

Nor eta Jonathan Martins! Cowes-en bostekoa emateko baino astirik eduki ez nuen laguna. Oraingoan bai, harekin lasai solasean aritzeko aukera izan nuen. Pertsona interesgarria, konfidantza eta lasaitasuna transmititzen duena. Bide berean goaz, beraz posible da berriz ere topatzea. Hala espero!
Hurrengo egunean alde egin genuen. Eskifaiako lau lagunek etxera bueltatu ziren eta beste denok -sei, guztira- jarraitu egin genuen. Hiru egunetan Tajo ibaiaren ahoan geunden. Goiz iritsi ginen, ipar-haizea lagun bigarren eta hirugarren egunetan (ez lehen egunean, eguraldiaren iragarpenak agindu ez bezala). Egun bi hoietan belekin bakarrik nabigatu genuen, "square" ertaina eta aurreko mastako triangeluarra, eta bi hoiekin soilik motorrarekin baino azkarrago joan ginen! Harrigarria, haizearen indarra!! Hala eta guztiz ere, ezer gutxirako balio izan zitzaigun aldeko haizeak eta azkar Joateak. Lehenengo egunean ipar-haizeak jo izan balu ere, ez genuen askoz gehiago aurreratuko, Lisboako marinan lekurik ez zitzaiela geratzen abisatu bait zieten Peter eta Joannari, eta beste marinaren batean lekua topatu arte hantxe, fondeatuta egon behar izan ginen, zain. Sinestezina! A Coruñatik irten aurretik deitu zuten Lisboako marinara Joannak eta Peterek eta ontziarentzako lekua zegoela agindu zieten. Hara iritsi eta... ezetz! Horrela, bada, hainbat deiren ostean, eta ordu batzuk pasata, Cascais-eko marinan geratu beste aukerarik ez genuen eduki. Horrek esan nahi duena zera da: gau bakoitzagatik 25€ inguru ordaindu ordez (Lisboako marinako prezioa) 130€ ordaindu behar izan zela. Eskerrak eskifaiakook ez dugun gastu hoietan parte hartu beharrik, baina jabeentzako, aldea nabarmena da, gero!!


 Cascais, beraz, eta ez Lisboa. Peterek Poloniara joan behar zuen pare bat egunetarako eta itzuli, beraz egun batzuk genituen Lisboa bisitatzeko. Horren harira, heldu ginen egunean mutiletako bat pentsatzen egon zen agian merezi izango zuela Lisboan bertan geratzea, hango hostel-en batean, ontzian geratu ordez, Cascaisen. Ni zalantzan egon nintzen ere, trenean joan-etorrian ez ibiltzearren erosoagoa izango zen, duda barik, baina finean erabaki nuen ontzian geratzea. Tren-bidaiak balio eta tardatzen zuenagatik, merezi zuen, azken batean doan ateratzen zaigu ontzian lo egitea.
Eta horrela egin genuen. Egun guztietan, batean izan ezik, joan nintzen ni Lisboara. Pare bat museo bisitatu, monumenturen bat... eta bestela, hango auzo eta kaleetatik galdu, hau da gehien gustoko dudana egitea hiri edo herri ezezagunen batera noanean, eta Lisboak merezi du hori, inondik inora! Batetik bestera, gora eta behera kale eta aldapetatik igaro artean, txoko izkutu bezain erakargarriak topa ditzakezu! Denda-zulo bat hemen, patio bat han, taberna ilun gordeak... zoragarria! Horri guztiari gehitzen badiogu egun horietan Orkestra sinfoniko bat kalean zuzenean entzuteko aukera, ezin hobea. Eta horrela izan zen. Hiru egunetan Beethoven-en sinfoniak joko zituzten. Larunbateko saioa bereziki gozatzekoa izan zen, 8 eta 9. sinfoniak jo zituzten , itzel!
Hurrengo egunean ez nintzen Lisboara joan, Cascaisen geratu nintzen atseden hartzen, bainua hartzera hondartzara, paseotxoa... baina bai hirrengoan. Hiriburu horri agur esan nahi nion Gibraltarrerako bidea hartu aurretik.

RAMSGATE - POOLE - A CORUÑA

Gaua zen Ramsgatera heldu nintzenean. Portu ondoan geratu zen autobusa eta, pentsatu nuen, "Ba, erraz topatuko dut ontzia, nabarmenduko da besteen artean...", baina ez. Kostatu zitzaidan, portuaren erdian bait zegoen, beste ontziz inguratua. Iritsi nintzen, finean, eta han zegoen Peter, kapitaina, zain. Eskifaia osatuko genuenen arteko beste mutil bat heldu berria zen ere. Besteak hurrengo goizean ezagutuko nituen. Guztira 7, gehi kapitaina eta haren bikotea, Joanna. Itsasoratu aurretik gas-oil-a hartu behar genuen.

https://www.facebook.com/will.manders/videos/10157381148940251/


Hornigailura iristeko maniobrak egin (pentsa, 40mko erraldoi hori portu estu batean maneiatzea!) eta depositoa bete artean (2500L inguru), pare bat ordu eman genituen gutxi gorabehera. Hau eginda, abiatu ginen. Motorra martxan zegoela hasi ginen nabigatzen. "Itzaliko dute , belekin nabigatzeko" pentsatu nuen nire baitarako. Baina ez. Tarteka belak erabili genituen, bai, baina motorrarekin batera. Horrela joango ginen Poolera heldu arteko hiru egunetan. Tall ship -belaontzi handi-batean bidaiatzeari buruz neukan ideia guztiz zapuztu zidan honek, aitortu behar, baina... ezin beste modura izan, gerora Peter-ek azalduko zigunez eta guk geuk ikusiko genuenez. Lehenengo arrazoia, logikoa, haizerik eza zen. Apenas jotzen zuen haizerik belekin bakarrik aritzeko. Baina beste alde batetik, eta hau arrazoi funtsezkoena, La Manche-ko kanalaren korronte bortitzak ziren. Izan ere, nabigatzeko zonalde zailenetako bat omen da, joannak eta Peter-ek azaldu bezala. Eta zoritxarrez, kontrako korrontea eduki genuen bidaiaren lehen zatia iraungo zuen egun hauetan. Ederto somatuko genuen hau gure haragitan, bai! Hoiek olatuak!! ontzia alde guztietara astintzen zuen itsasoak, gelditu barik!! Nik, nabigatzeak dakarren errealitatearen alde hau behin onartuta, nahiko ondo eraman nuen, zorabiatu gabe. Beste batzuk, ordea, hor egon ez izana nahiago izango zutela uste dut. Taldeko mutil batek botaka eman zituen hiru egunak, jan ezinik eta ozta-ozta zutik mantendu ahal izateko, gixajoa! Iritsi ginen, bada, Pool-era. Egun bete eman genuen, han hiru lagun geratuko ziren eta beste lau etorri. Gehien harritu ninduena hoietako biren adina izan zen: hirurogeita piko urteko emakumea eta hare nagusiagoa zen gizona! Biak aurretik belaontzietan ibiliak ziren, baina ez zen nik espero nuena. Igurikapenak, zeinen txarrak! Eta berriz itsasora, oraingoan Inglaterra atzean uzteko, A Coruñarako bidean. Astelehen goiza zen. Bost egun luzatuko ginen Ipar Atlantikoko zati hau gurutzatzen, "Bay of Biscay" bezala mapetan agertzen dena, nahiz eta "Biscay" hori ez den ageri, ez bada Frantziako hego-mendebaldeko kostaldearen zati bat izendatzeko. Argi dago: historia zeinek idatzi, halako isla du garapen politikoan... Lehenengo egun horretan haize izpirik ez. Olio-osin baten antzera zegoen itsasoa, lau eta geldo, eta haren gainazalaren kolore gris metalikoa zeruarenarekin nahasten zen, galtze-sentsazio itzela sortaraziz. Ez goia ez behea, ezta ezker-eskuin non geratzen ziren ezin esan. Bigarren egunerako, aldiz, haren larruazalaren kolore eta itxura aldatzeko ahalmenaren adierazle, zimurrak agertu zitzaizkion itsasoari, haize leun batek eraginda. Aurreko eguneko metal grisaren lautasuna hautsiz, hala, uhin urdinskak sortu ziren, ontzia albo batetik bestera dantza lotsatian hastea eraginez. Belaren bat igo genuen ere, tarteka. Eta bisita ezusteko bezain pozgarriak eduki genituen: izurdeak. Hurrengo egunetan errepikatu egingo ziren bisita hauek -ondo pentsatuta alderantziz da benetan, gu gara hor arrotzak eta ez haiek!-. Hirugarren egunean antzemango genuen ezberdintasun nabarmena. Ordurako igaroa genuen plataforma kontinentalaren muga, eta beraz ur sakonetan nabigatzera pasa. Atlantikora iritsiak ginen. Batetik besterako trantsizio hori da ezerosoena, bi aldeen sakontasunaren ezberdintasunak olatu nabariak sortzen bait ditu. Behin tarte hori igarota, berriz, baretzen da. Lur barneko lautada gogorarazten dituen uhin luze eta zabalak azaltzen ditu orduan, Ozeanoaren azal urdin-ilun kolorez. Egun horretan baleak ere ikusi genituen. Urrunetik baina, haien haize ufadak goraka botaz, gehiago hurbiltzera ausartuko ez balira bezala.
Horrela jarraitu genuen, urdin-ilun eta zilar, eguzkiaren argiak bestelako tonuz ere apainduz eremu bukaezin hau: urrez goizetan, gorri magenta arratsaldetan. Main sail edo bela nagusia pare bat aldiz altxatu izan genuen bidaiaren tarte honetan. Ez da erosoa izaten, jasotzea batez ere. Ezpeletak pisu handia du, eta bela, erabili ostean berriz honetan bildu eta lotzea zail samarra da itsasoan egiteko. Jib-ak askoz erosoagoak dira (hauek belaontzi txikiago baten genobak lirateke), eta sarriago erabili genituen, ez erosotasunagatik bakarrik, noski, une horretan zebilen haizerako egokiak zirelako baizik. Eta square sail (bela karratuak) ere erabili genituen Behin! Behekoa eta erdikoa. Hauek konplexuak dira altxatzeko, soka asko erabili behar bait dira, baina hau egitea ez da zaila. Eta horrela, "watch"-en errepikakortasunak eta paisaiaren geldotasunak eragindako neke atseginaz, nohizbehinka izurdeen agertzeak astindua, A Coruñako marinan sartu ginen ostiral gauean. Garagardo pare batekin ospatzera joan ginen eskifaia osoa, baina gehiago luzatzeko gogorik ez. Benetan Nekaturik geunden. Hurrengo eguna atseden hartzeko eta hankak pixkat luzatzeko parada edukiko genuen. Eta ezustean, topaketa atsegina ere eduki nuen marinan bertan...

COWES-ETIK RAMSGATE-RA ("Ursula"-tik "Jean de la Lune"-ra)

Orain hiru egun iritsi nintzela Ramsgate-ra, Cowes-eko egonaldiari bukaera emanez. Aurrekoan bezala, oraingoan ere dena oso azkar gertatu da -eszenatoki aldaketaz ari naiz-. Aurreko egunetan husnatzen ibili ginen Mikek eta biok web orrialdeetan (Findacrew, Crewseekers, Crewbay...), baina asteazken goizean jarri ginen horretan burubelarri, Kanarietara edo harako bidean zihoan belaontziren bat niretzako topa nahian. Eta aukera biren artean, Mikeren aholkua jarraituz (hurak erabakita, hobeki esanda), "Jean de la Lune" ontziko arduradunekin kontaktatu genuen -zuen, berak (Mikek) hitz egin bait zuen haiekin-. Esperientziarik gabeko baina borondate hoberena duen marinel gisa aurkeztu ninduen Joanne-ri, "Jean de la Lune"-ko arduradunetako bati, eta haiekin A Coruñaraino behintzat joango nintzela adostu zuten, ezer ordaindu barik eta ezta nik ere ezer jasoz. Horrela,Kanarietara heltzea amesten duen "hippy sailor" musikari honek haren oneritzi osoa duela ziurtatuz, haiei laguntzeko kapaz nintzela agindu zien Mikek.  Eta aurrera egin genuen. Joanneri ondo iruditu zitzaion, eta aukera askoz gehiago ezta hoberik ez nuela ikusita, baita niri ere. Agur "Ursula"-ri eta bertako eskifaia osoari (Andie, Bernie, Priscilla), agur berezia Mikeri, agur Coweseko egonaldiari, eta ongietorria beste etapa berri honi.

COWES YACHT H(e)AVEN

Les Sables d'Olon-en egon ginen Cowes-era etorri aurretik. Biak hala biak bela-nabigazioan tradizio luzeko lekuak dira; biak hala biak jolas-ontzi portu garrantzitsuak Europa mailan eta baita maila internazionalean ere; biak hala biak jarduera honen giro nabaria dute. Bakoitzak, baina, berezko kutsua du. Les Sables d'Olon-i frantsez fintasun elegante baina aldi berean pixkat urruna dario; Cowes-i, berriz, britainiar berezitasun zurruna, baina lagunkoia. Hori da gutxienez nik antzeman izan dudana. Heaven, bai, belarako paradisua otutzen zait Cowes, berton bizi izandako esperientziaren ostean. Jolas-ontzien jarduera etengabea dago Wight irlako iparraldeko puntu honetan: hona heldu ginen asteko asteburuan motor-ontzien lasterketa bat ozpatu zen. Hurrengo aste osoan Nazioarteko bela-lehiaketa egon zen, eta asteburu horretan ere belaontzi-lasterketa (race). Hemen eduki dut ontzi handi batean bizi eta praktikatzeko lehen aukera, eta baita, eta hori izan da niretzako hunkigarriena, aipatutako "race" horretan parte hartzeko parada. Benetan itzela!! Telebistan edo erreportajeren batean ikusiriko irudi harrigarri horietan helarazten den sentsazio sakona bizi izan dut. Haizea eta euria, itsasoko ura bezain beste, nire azalean; norantza aldaketa bakoitzean (tack) winche-ari eragin, bela nagusiaren mugimendua kontrolatzen duen sokatik tira edo hura laxatu, edo eta ontziaren alde batetik bestera "eskalatzea" alboko mugimendu bakoitzean; eta skipper-aren agindu bakoitzari adi, harek "-ready to tack... tack!!... and release!!" esaten zuenarekin batera ahal bezain azkar aritzeko prestu. Paregabea!! Esperientzia hunkigarria eta aldi berean bela-nabigazioan aritzeko gaitasunak bereganatzeko modu ezin hobea. Ez hori bakarrik. Hainbat pertsona ezagutzeko aukera suposatu du ere niretzako Coweseko egonaldia. Hoietako batzuk benetan interesgarriak nire bela-heziketarako. Lehenik eta behin Mike. Alde batetik bestera "delibery"-ak egiten aritzen da eta nahi izanez gero, bere eskutik bela-munduan muturra sartzeko aukera izango nuke, edo behintzat lagunduko lidake.

Rod ere, Mike ez bezala hurak ez du horren heziketa sakonik nabigazioan, baina belaontzi bat partekatzen dute Zelanda Berrian eta iada luzatu dit hara nahi dudanean joateko gonbitea, haiekin nabigatzeko zein bestela ere, denboraldi bat han pastzera. Ez dakit Ozeaniako pertsona guztiak berdin jokatzen ote duten, baina Tristan gogorarazten zidan Rodek! Bata Zelanda Berrikoa eta australiarra bestea, baina beti konpontzeko zerbait eskutan biek, arropa eta eskuak zikin. Jonathan Martin ere ezagutu egin nuen, justu nik alde egin nuen unean hura iritsi zen, bera bakarrik, bere belaontzian. Eskua estutzeko baino ez nuen astirik izan, ferrya hartu behar nuen eta, baina merezi izan zaidan bostekoa izan zela uste dut, hura bezalako bagagea duen pertsona nekez ezagutzen bait da.

KRESALA ETA ESPIRALAK

Ostera Gasteizerako bidean nago. 17:28 Barne-itsaso txiki hau ixten duen La Mangako lur-mingain luzexka igaro du dagoeneko autobusak eta mendixka batzuen irudia agertzen hasten da ezkerraldean, piper landaketak, plastikozko tunelak tarteka. Opor-eraikinak eskuinean, landaketa gehiago, eta eremu lehor amaiezinak. Apenas astebete eta erdi pasa da alde egin nuenetik eta haruntza narama berriz ere bizitzaren zurrunbiloak sortaraziko haizeak.

Ez nuen hau buruan, inondik inora. Hau egitea atzerapausoa litzatekeela iristen nuen atzo bertan goizaldean, jokoaren irteera-laukira itzultzea; arratsaldean, horrekiko onarzaleago sentitzen hasia nengoen; gauerako, berriz, neukan aukerarik egokiena horixe zela pentsatzen nuen. Eta hara! Mediterraneoaren itsasgora eta itsasbeherei neurria hartu baino askoz lehenago, English Channel-eko uretakoa hartu izango dudala ematen du, Wight uharte aldean!

Pentsamendu eta ideiak, hoien alderaketak, erabakiak hartu... hoiek guztiak beste pertsonen iritzien ekarpenekin aberastu. Aurreko egunetan pasa zidaten kontaktu baten proposamenari jarraituz prestatu egin nuen atzo belaontzi-klubetako bulegoetan zein pantalanetako ateetan jarririko oharra, neure burua bela-bidaietarako gertu eta prest aurkeztuz. Mike-k proposamen hura egin ez balit, ez dakit nik neuk bulkada hori edukiko ote nukeen. Beste lagun batekin honi buruz sakon aritu izan naiz, hain juxtu, egunotan. Asmoak, ideiak, hauekin egiten ditugun jira-birak.. eta besteekin harremanetan, eta hoien eraginean, hasierako ideia eta pentsamenduetan egiten ditugun moldaketa eta egokitzapenak. Espiralak, lagun haren hitzetan.

Beste era batera izango zen, duda gabe, geratzea erabaki izan banu. Baina erabakiak erabaki, gauza baten hautua egiten dugunean, beste zerbait atzean usten dugu, halabeharrez. Ate bat zabaldu, beste bat itxiz. Eta hori egin dut. Mikeren jarrera hain aldekoa ikusiz, bere eginahalak ni laguntzeko zelako plan interesgarria jartzen zidaten eskura, horren alde egin behar nuela sentiarazi zidan. Hara noa, bada, beste eskenatoki batean antzeko antzezpena egiten gai ote naizen ikustera!

"MINUET"-en dantzan

Hemen gaude oraindik ere, Mazarrongo portuan. Gauzak areago okertuz joan dira, baldin eta oker bazeuden iada ni iritsi nintzenerako. Edo agian nirekin batera etorri da zoritxarra, batek daki... kontua da espero baino konponketa gehiago egin behar izan direla Kevinen ontzian, eta hauek luzatzen ari direla. Ez da makala gero, belaontzi bat edukitzeak dakarren mantenua, eta honen gastua! Dena da artifizialdua, azken batean; hau da, gizakion egungo lehorreko erosotasun eta ongizatea itsasoaren girora eramana. Horrela, etxebizitza baten nolabaiteko erreprodukzioa egiten da horrelako ontzietan, eta horrek dakartzan arazoak konpontzea zailago suertatzen da. Ikusi besterik ez dago zenbat gremio pasa diren ontzitik ni nagoenetik igarotako egun hauetan: iturginak, margolariak, zurginak, belagileak. Horrez gain portuko agintaritza eta maila desberdinekin hitz egin behar dago, bai bertan porturatu nahi bada eta baita konponketaren bat egiteko ere. Bada, gauetik goizera, hori guztiaren erdian aurkitu dut neure burua, zer eta idazkari, aholkulari eta itzultzaile lanak egiten! Ni!! 
Horrela, hara eta hona ibiltzea tokatu zait, Kevini lagunduz (edo haren ordezkari joanez), hitzorduak adostu eta, batez ere (eta okerrena): zain egon. Hau edo bestea etortzeko zain, gauza baten konponketarekin bukatzeko zain, beste inoren deiaren zain  
Egun hauetan gremio guztien buru edo langileekin kontaktuan egon naiz: Pedro eta Fernando iturginak; Joaquin, belagilea; Pedro (beste bat) eta Andres, portuko langileak, ontziak garbitu eta margotu egiten dituztenak; Antonio, masta konpontzera gaur goizean etorri dena eta azkenik bai berak eta bai guk espero genuena baino gauza gehiago konpondu izan dituena, goizetik arratsaldera arte luzatuz. Eta gero Isabel dago, portuko kapitainzaintzako idazkaria; Beste emakume bat, arrantzaleen kofradiako idazkaria, zeini portuan egindako konponketak ordaindu behar zaizkion. Nabigatzen hasi (eta ikasi) ordez, Mazarrongo portuko eta oro har Cartagena inguruko itsasgintza arloko langileen ikerketa soziologikoa egin beharko nukeela emango luke... 
Beste aldetik, ordea, eta langileetako batek baino gehiagok aitortu bezala: eskerrak etorri naizen! Bestela ez dakit zelan moldatuko ziren Kevin eta langileak elkar komunikatzeko. Izan ere, hura ingelesez besterik ez daki, eta langileek, gaztelaniaz baino ez. Tira, nire aitona izan zitekeen gizon honi laguntzeko erantzukizun bulkadari jarraitu diot eta lanak bukatu arte egongo naiz, ea Baleareetara iristeko, ala Katalunyako kostaldera, edo gutxienez Mazarronetik belaontziz ateratzeko aukerarik dudan; bestela, gogoak benetan eskatzen didanari jarraituz "Bye!" esango nioke Kevini. "Good luck, but I can´t stay any longer..."


Baina ez, esan bezala, ontziko kontuak konpontzen zaizkion artean behintzat berarekin egongo naiz. Egin dezakedan gutxiena dela uste dut, hura niganako eduki duen jarrera ona kontuan hartuz: hona iritsi aurretik ere esan zidan ez nuela ezertxo ere ordaindu beharrik izango portuko eta fuel gastuengatik. Eta hori asko da, belaontzi-planak partekatzeko eskaintzetan eskatu ohi diren diru-ekarpen neurrigabeak ezagututa!
Tira, bihar fuel bila joango gara hemendik gertuko portu batera. Espero dezagun atzo egindako komuneko konponketak arazo gehiagorik ez sortzea, eta ordurarte ontzia ur gainean mantentzea, konketaren irteera zulotik kanpoko ura sartu gabe, ondoratu eta Minuet urpekuntzi bihurtuz, gu barruan!!

BANOA

Azkenik iritsi da eguna. Etxetik alde egitea behar baino gehiago atzeratu da baina azkenik gaur gauean hartuko dut Mazarrongo porturako bidea. Pixkat agonikoa izan da irteera heltzeko zain egondako denbora hau, nahi-eta-ezinezko sentsazioak hartuta. Ezaguna zait baten batek nahiago lukeela ni ontziratuko ez banintz, eta otu zait agian hurak bidalitako energia txarrak eraginda hondatuko zela belaontzia... Tira, ekaitzak, itsaslamia gaiztoak eta bestelako kalteak suertatzen zaizkidanean soilik hasiko naiz arduratzen!
Beste aldetik, ono etorri zait egun batzuk gehiago luzatu izana hemen, Gasteizen. Gaizkiulerturen bat argitzeko, zenbait lagun behar bezala agurtzeko eta bidaiarako ondo etorriko zaizkidan gauza pare bat eskuratu eta atontzeko aukera izan dut.
Oraingoan bai, beraz. Benetako agurra da. Ikusi arte, jende. Musu handi bat eta ondo izan!